SHBA-të i dërgojnë Iranit një propozim për marrëveshje bërthamore

Shtëpia e Bardhë konfirmoi të shtunën se SHBA-të i kanë dërguar Iranit një propozim për një marrëveshje bërthamore midis Teheranit dhe Uashingtonit.

Ministri i Jashtëm iranian, Abbas Araghchi, tha se homologu i tij omanian, Badr Albusaidi, i kishte prezantuar “elemente të një marrëveshjeje me SHBA-në” gjatë një vizite të shkurtër në kryeqytetin iranian.

Kjo vjen pasi një raport nga organi mbikëqyrës bërthamor i OKB-së tha se Irani kishte rritur më tej prodhimin e uraniumit të pasuruar, një komponent kyç në prodhimin e armëve bërthamore.

Sekretarja e shtypit e Shtëpisë së Bardhë, Karoline Leavitt, tha të shtunën se ishte në “interesin më të mirë të Teheranit ta pranonte” marrëveshjen, duke shtuar: “Presidenti Trump e ka bërë të qartë se Irani nuk mund të pajiset kurrë me një bombë bërthamore”.

Leavitt tha se një propozim “i detajuar dhe i pranueshëm” i ishte dërguar Iranit nga i dërguari special i Presidentit të SHBA-së Donald Trump, Steve Witkoff.

Propozimit të SHBA-së “do t’i jepet një përgjigje e përshtatshme në përputhje me parimet, interesat kombëtare dhe të drejtat e popullit të Iranit”, shkroi Araghchi në X.

Detajet e sakta të marrëveshjes nuk janë ende të qarta.

Propozimi vjen pas një raporti të Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA) – të parë nga BBC – i cili zbuloi se Irani tani zotëron mbi 400 kg uranium të pasuruar në pastërti 60% – afër pastërtisë 90% të kërkuar për uraniumin e gradës së armëve.

Kjo është shumë mbi nivelin e pastërtisë së mjaftueshme për energjinë bërthamore civile dhe qëllime kërkimore.

Është e mjaftueshme për rreth 10 armë bërthamore nëse rafinohet më tej, duke e bërë Iranin shtetin e vetëm pa armë bërthamore që prodhon uranium në këtë nivel.

Raporti hap rrugën që SHBA-të, Britania, Franca dhe Gjermania të shtyjnë bordin e guvernatorëve të IAEA-s që ta gjejë Iranin në shkelje të detyrimeve të tij për mospërhapje.

Irani këmbëngul se programi i tij është paqësor. Të shtunën, media shtetërore iraniane e përshkroi raportin e IAEA-s si “të motivuar politikisht” që përmbante “akuza të pabaza”.

Irani ka thënë se do të “zbatojë masat e duhura” në përgjigje të çdo përpjekjeje për të ndërmarrë veprime kundër Teheranit në takimin e guvernatorëve të IAEA-s.

SHBA-të kanë kërkuar prej kohësh të kufizojnë kapacitetin bërthamor të Iranit. Bisedimet midis dy fuqive, të ndërmjetësuara nga Omani, kanë filluar që nga prilli.

Të dyja palët kanë shprehur optimizëm gjatë bisedimeve, por mbeten të ndara rreth çështjeve kryesore – kryesorja ndër të cilat është nëse Irani mund të vazhdojë pasurimin sipas ndonjë marrëveshjeje të ardhshme.

Pavarësisht negociatave të vazhdueshme midis Teheranit dhe Uashingtonit, raporti i IAEA-s nuk ofroi asnjë tregues se Irani ka ngadalësuar përpjekjet e tij për pasurimin bërthamor.

Irani ka prodhuar uranium të pasuruar në nivel të lartë me një shpejtësi ekuivalente me afërsisht një armë bërthamore në muaj gjatë tre muajve të fundit, zbuloi raporti i IAEA-s.

Zyrtarët amerikanë vlerësojnë se, nëse Irani zgjedh të prodhojë një armë, ai mund të prodhojë materiale të përshtatshme për armë në më pak se dy javë dhe potencialisht të ndërtojë një bombë brenda disa muajsh.

Irani ka mohuar prej kohësh se po përpiqet të zhvillojë armë bërthamore. Megjithatë, IAEA tha se nuk mund të konfirmonte nëse kjo është ende e vërtetë, sepse Irani refuzon t’u japë akses inspektorëve të lartë dhe nuk u është përgjigjur pyetjeve të gjata në lidhje me historinë e tij bërthamore.

Trump po kërkon një marrëveshje të re bërthamore me Teheranin pasi tërhoqi SHBA-në nga një marrëveshje e mëparshme bërthamore midis Iranit dhe gjashtë fuqive botërore në vitin 2018.

Kjo marrëveshje bërthamore, e njohur si Plani i Përbashkët Gjithëpërfshirës i Veprimit ose JCPOA, u nënshkrua në vitin 2015 nga Irani dhe SHBA-të, Kina, Franca, Rusia, Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar.

JCPOA kërkoi të kufizonte dhe monitoronte programin bërthamor të Iranit në këmbim të heqjes së sanksioneve që ishin vendosur ndaj regjimit në vitin 2010 për shkak të dyshimeve se programi i tij bërthamor po përdorej për të zhvilluar një bombë.

Por Donald Trump u tërhoq nga marrëveshja gjatë mandatit të tij të parë në detyrë, duke pretenduar se JCPOA ishte një “marrëveshje e keqe” sepse nuk ishte e përhershme dhe nuk trajtonte programin e raketave balistike të Iranit, ndër të tjera.

Trump më pas rivendosi sanksionet e SHBA-së si pjesë e një fushate “presion maksimal” për të detyruar Iranin të negociojë një marrëveshje të re dhe të zgjeruar.

Në vitet ndërmjetëse, Teherani ka tejkaluar vazhdimisht kufizimet e marrëveshjes së vitit 2015 për programin e tij bërthamor, të hartuara për ta bërë më të vështirë zhvillimin e një bombe atomike.

Trump më parë ka kërcënuar se do të bombardojë objektet bërthamore të Iranit nëse diplomacia dështon të arrijë një marrëveshje. /rtsh/